Ngjarja
Në fshatin Mushtë të Mirditës, legjenda rrëfen për një Dragua të ri, të lindur në një familje të thjeshtë blegtorësh. Ai ishte fëmijë i zakonshëm në dukje, por qysh i vogël kishte dhënë shenja të pazakonta: qeshte vetëm kur shiu binte fort, lëvizte gurë që burra të rritur nuk i lëviznin dot dhe flinte gjithmonë me fytyrën nga mali. Kur Kulshedra u zgjua nga shpellat e Gomsiqes dhe nisi të përpinte retë, duke sjellë stuhi të rrufeshme e breshër mbi të mbjellat e fshatrave të Oroshit, njerëzit u mblodhën për t’u këshilluar. Plaku i mençur tha: “Koha ka ardhë. Dragoi do ta ndiejë vetë kur të vijë momenti”. Dhe ashtu ndodhi. Në një natë ku qielli u errësua si mos më keq, Dragoi u ngjit në malin përballë shpellës dhe e thirri Kulshedrën me emër. “Mos më prish tokën e njerëzve të mi,” i bërtiti. Kulshedra doli, e fryrë, me flokët që tërhiqnin retë dhe gjuhë zjarri që përpinin errësirën. Ajo gjuajti me stuhitë, por Dragoi e përballoi, i mbështetur mbi një parmendë të rëndë që e përdori si heshtë. Në çastin e fundit, siç thotë legjenda, vetë qielli u ndriçua nga një rrufe dhe e goditi Kulshedrën, por ishte dora e Dragoit që ia tregoi shpellën, vendin e saj të vdekjes. Në Mushtë thuhet se aty, mbi një shkëmb të thepisur, mund të shohësh ende “gjurmën e Dragoit”, një formë e çuditshme që ngjan me shenjën e një këmbe njerëzore. Në Gomsiqe ndodhet “Guri i Dragoit”, vendi ku ai u mbështet për herë të fundit para se të nisë betejën e tij të përjetshme. Në zona të tjera të Veriut, sidomos në Pukë e Tropojë, Dragoi mund të jetë zog apo dash me krahë zjarri, ndërsa Kulshedra mund të shfaqet në formë gruaje që fshihet nëpër gurra apo nëpër burime të nëndheshme. Në Dibrën e Madhe, thuhet se Kulshedra është një grua me gërsheta të gjatë që shfaqet para përmbytjeve të mëdha dhe zhduket sapo Dragoi ngjitet mbi lisat që lëkunden nga erërat. Studiuesit e krahasojnë këtë përfytyrim me modelet indo-evropiane të mitit të “heroit që vret përbindëshin”, duke vënë në dukje se versioni shqiptar ruan më shumë elementë të paganizmit arkaik, sidomos në Mirditë ku rrëfimet janë më të plota dhe më pak të ndikuara.
Nuk ka përmbajtje audio në dispozicion. Shtoni një URL audio në panelin e administrimit.
Nuk ka përmbajtje video në dispozicion. Shtoni një URL video në panelin e administrimit.
Periudha Kohore
Që nga periudhat e hershme para-kristiane deri në shek. XX, me rrënjë në botëkuptimin mitologjik të besimit pagan shqiptar.
Përmbledhja Historike e Periudhës
Në traditën gojore të Mirditës dhe më gjerë në trevat veriore të Shqipërisë, kanë mbijetuar rrëfime të fuqishme mitologjike që vijnë nga një botë e lashtë, ku natyra nuk ishte thjesht sfond i jetës, por një fuqi e gjallë dhe shpesh kërcënuese. Dy figurat më të fuqishme që mishërojnë këtë botëkuptim janë Kulshedra dhe Dragoi, dy qenie mitike që përfaqësojnë dualitetin themelor të ekzistencës: të keqen shkatërruese dhe të mirën mbrojtëse. Kulshedra, përbindëshi i rrëmbyeshëm, sjell furtuna, breshër, përmbytje e shembje malesh, duke i vënë në rrezik jetën dhe bereqetin e njerëzve. Përballë saj qëndron Dragoi, heroi mitik, zakonisht mashkull, që ngrihet në mbrojtje të jetës, tokës dhe rendit natyror.
Kushtet që Sollën Lindjen e Ngjarjes
Terreni i ashpër malor, jeta e vështirë në kushte klimatike ekstreme dhe varësia e plotë nga mjedisi natyror e shndërruan mitin në një formë të domosdoshme shpjegimi dhe ngushëllimi. Në këto kushte, populli i zonave të thella të veriut ndërtoi rrëfime që përshkruanin konfliktet natyrore si stuhitë e befasishme, vërshimet, rrëshqitjet e dheut, si vepra të Kulshedrës, një qenie me fuqi të mbinatyrshme dhe të mallkuara. Përballë kësaj të keqe, njerëzit imagjinuan një mbrojtës, Dragoin, një qenie jo gjithmonë hyjnore, por që kishte lindur mes tyre dhe që mund të ishte fëmijë, burrë, zog apo edhe dash, me fuqi të jashtëzakonshme që i jepte natyra. Ky heroi i drejtësisë përfaqësonte shpresën dhe aftësinë për të përballuar të keqen.
Mesazhi
Mesazhi Lufta ndërmjet Dragoit dhe Kulshedrës është një metaforë e përjetshme e ndeshjes midis të mirës dhe të keqes, midis forcës mbrojtëse të komunitetit dhe rrezikut që vjen nga natyra ose nga jashtë. Kjo mitologji i mësonte njerëzit se e keqja nuk është e pamposhtur, por kërkon kurajo, sakrificë dhe një lidhje të thellë me tokën dhe komunitetin për t’u përballur.
Kuptimi në Kontekstin e Sotëm
Sot, rrëfimet për Dragoin dhe Kulshedrën nuk janë thjesht kujtime të një kohe të kaluar, por pjesë e një trashëgimie të gjallë që mbart vlera kulturore dhe edukative. Ato mund të shfrytëzohen për të forcuar ndjenjën e identitetit lokal, për të nxitur dashurinë për mitologjinë shqiptare dhe për të promovuar turizmin kulturor, sidomos në zona si Mirdita ku legjendat janë të mishëruara në toponime dhe kujtesën kolektive.
Letërsia
- • Tirta, Mark. Mitologjia ndër shqiptarë, Akademia e Shkencave e Shqipërisë Tiranë: 2004.
- • Tirta, Mark.Panteoni e simbolika, doke e kode në etnokulturën shqiptare, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë 2007
