Ngjarja
Në brigjet e Adriatikut të lashtë era ulërinte duke u përplasur me forcë mbi mantelin mbretëror të Teutës. Anijet lëkundeshin në port, disa të rënduara me plaçkën e luftës në kthim, të tjerat gati për të nisur luftëtarë të rinj drejt brigjeve të largëta. Këshilli i burrave sapo kishte vendosur: Teuta, e veja e mbretit, do të udhëhiqte shtetin! Instiktivisht dora i shkoi tek kurora që mbante mbi kokë. Ishte kurora e Agronit - ende i dukej e huaj, e rëndë, një barrë që ja kishin besuar asaj… Hodhi sytë nga Pini i vogël, që qeshte dhe luante me erën. Një çast i qetë, i çuditshëm, si pragu i stuhisë. - Madhëria juaj, një dërgatë nga Roma kërkon audiencë. Thonë se sjellin fjalë paqeje... Paqe. Sa e pakuptimtë tingëllonte kjo fjalë. Flota e Teutës ishte shpata dhe parzmorja e saj. Ajo u kishte dhënë fuqi kapitenëve të detit për të goditur këdo që guxonte të sfidonte epërsinë ilire. Disa i quanin piratë. Teuta i quante mbrojtës të mbretërisë. Por forca kishte një çmim. Ndonëse ambasadorët nga Roma mbërritën me flamuj të bardhë, gjuha e tyre ishte e rëndë, fytyrat të tendosura nga arroganca. Njëri prej tyre, Lucius Coruncanius, guxoi t’i priste fjalën. Ai e kërcënoi, i kujtoi se kishte fyer Romën, ndaj do ta pësonte. Teuta nuk tha asnjë fjalë : heshtja ishte gjykim më i rëndë se çdo kërcënim. Ambasadorët u larguan nga kështjella të bindur se kishin lënë pas një grua të frikësuar. Por në oborrin pranë portit, diçka ndodhi. Vetëm njëri prej tyre u kthye në Romë. Disa thanë se trupin e gjeti deti, të shtrirë në shkëmbinj, me shikimin ende të ngulur drejt kështjellës. Të tjerë thanë se nuk u gjet kurrë – sikur deti vetë ta kishte përpirë, si hakmarrje e lashtë për fyerjen që iu bë një mbretëreshe që nuk i përkulej askujt. Roma do ta mbante mend atë heshtje. Senati romak shpalli luftë: në vitin 229 p.e.s. flotat romake zbarkuan në brigjet ilire me një forcë që këto troje nuk e kishin parë kurrë më parë. Ishte fillimi i Luftës së Parë Iliro-Romake. Teuta luftoi me gjithë fuqinë e saj. U përpoq të mbante nën kontroll mbretërinë dhe aleatët dhe të përballonte stuhinë që po vinte nga perëndimi. Por këtë herë, dallgët ishin më të mëdha – jo ato të detit, por ato të historisë. E rrethuar dhe pa mbështetje, Teuta u detyrua të dorëzohej. Ilirët humbën territore, humbën liri – por jo kujtimin dhe emrin e saj. Ajo është gruaja që sfidoi një perandori, mbretëresha që guxoi të fliste me heshtje. Kujtimi i fundit i një Ilirie që ende nuk kishte mësuar të përkulej.
Nuk ka përmbajtje audio në dispozicion. Shtoni një URL audio në panelin e administrimit.
Nuk ka përmbajtje video në dispozicion. Shtoni një URL video në panelin e administrimit.
Periudha Kohore
Shek. III p.e.s.
Përmbledhja Historike e Periudhës
Teuta ishte mbretëresha e ilirëve nga fisi i ardianëve, e veja e mbretit Agron, dhe sundoi për disa vite në fund të shekullit III p.e.s. (230-227). Pas vdekjes së Agronit, ajo mori drejtimin e shtetit ilir si mëkëmbëse e djalit të mitur të Agronit, Pinit, nga martesa e tij me Triteutën (Polyb. Historiai, II). Gjatë sundimit të saj, Teuta sfidoi hapur fuqinë në rritje të Republikës Romake, duke mbështetur lëvizje detare dhe veprime piraterie që çuan në përplasjen e parë ushtarake mes Ilirisë dhe Romës – Luftën e Parë iliro-romake. Edhe pse e detyruar të dorëzohej dhe të pranonte kushte të rënda nga Roma, ajo mbeti në kujtesën historike si një figurë femërore e fuqishme, luftëtare dhe e pamëshirshme ndaj armiqve.
Kushtet që Sollën Lindjen e Ngjarjes
Teuta, mbretëresha e ilirëve, përfaqëson një nga figurat më të fuqishme historike që është mitizuar në kujtesën popullore, veçanërisht në viset bregdetare të Adriatikut. Figura e saj përshkon kufijtë mes historisë dhe legjendës, duke e kthyer një personazh real historik në simbol të fuqisë femërore dhe qëndresës ndaj pushtuesit të huaj. Në traditën gojore dhe kujtesën popullore shqiptare, sidomos në trevat e Shkodrës, Rrjollit, Karaburunit dhe Himarës, Teuta ka marrë përmasat e një figurë mitike: ora mbrojtëse, mallkuese e të padrejtëve, dhe frymëzim i qëndresës.
Mesazhi
Kjo pjesë tregon historinë e një gruaje që, përballë një fuqie të madhe si Roma, zgjodhi të mos përkulej, edhe pse e dinte se kjo mund ta çonte drejt humbjes. Ajo e mbrojti sovranitetin dhe nderin e popullit të saj me vendosmëri, duke përdorur heshtjen si forcë dhe gjestin si qëndrim politik. Teuta humbi betejën me Romën, por fitoi një vend të përjetshëm në kujtesën historike si simbol i guximit dhe dinjitetit.
Kuptimi në Kontekstin e Sotëm
Figura e mbretëreshës Teutë, si grua sovrane dhe e barabartë me burrat në luftë dhe diplomaci, mbetet një shembull frymëzimi, i shenjtëruar në kujtesën e popullit si një personazh historik që i tejkalon gjerësisht kufijtë e kohës në të cilën jetoi. Në shumë krahina, ajo shfaqet në gojëdhëna si mbrojtëse e vendit, një lidhje mes të kaluarës historike dhe forcës femërore mitike, në linjën e figurave si Rozafa, E Bukura e Dheut, ose Nora e Kelmendit. Kjo figurë historike e kthyer në mit shërben si memorie kulturore qëndrese, ndaj pushtimit dhe nënshtrimit, veçanërisht me përmasën e saj femërore dhe kombëtare. Në realitetin e sotëm, ku shqetësimet që lidhen me barazinë gjinore, rezistencën ndaj dhunës, ruajtjen e trashëgimisë kulturore janë gjithnjë e më të pranishme, Teuta mund të lexohet si një simbol i qëndresës jo vetëm ndaj pushtimeve, por edhe ndaj formave moderne të nënshtrimit – qofshin ato sociale, politike apo kulturore. Ajo shërben si një kujtesë e përbashkët që forcon identitetin, dhe si një burim fuqizimi për gratë dhe vajzat që si pjesëmarrëse me të drejta të plota në ndërtimin e të ardhmes së përbashkët.
Letërsia
- • Ceka Neritan, Ilirët (Tiranë: Toena, 2012).
- • Wilkes J. John, The Illyrians, Oxford 1992.
- • Domi, Mahir. Motivet heroike dhe mitike në folklorin shqiptar (Tiranë: SHBLSH, 1987).
- • Instituti i Kulturës Popullore. Arkivi “Figura mitike në bregdetin shqiptar”, zona e Shkodrës, Himarës dhe Vlorës, intervista të mbledhura në vitet 1976–1982.
- – Regjistrime të gojëdhënave për "Shpellën e Teutës", “Hedhjen e Teutës” dhe “mallkimin e mbretëreshës” në zonat bregdetare.
- – Tregime gojore nga banorët e Karaburunit dhe Rrjollit, të mbledhura nga studiues vendas dhe të përmendura në punimet e ekspeditave folklorike të Universitetit të Shkodrës dhe QSA (fondi oral, i pa botuar tërësisht).
