Ngjarja
Banorët e vjetër të Pogradecit dhe fshatrave përreth rrëfejnë se, në fund të liqenit të Ohrit, përballë kodrave të Gështenjasit, fshihet një fron guri i skalitur. Sipas gojëdhënës, aty ulej çdo mëngjes Kadmi për të soditur mbretërinë e tij të qetë e të zhdukur. Froni qëndronte mbi dy gurë në formë gjarpërinjsh, të zgjatur në thellësitë e errëta të liqenit. Thuhet se një herë në vit, kur hëna skuqet dhe qetësia mbulon sipërfaqen e ujit, froni ngrihet për pak çaste mbi valë. Ai që arrin ta shohë, ose do të ketë fatin e një mbreti, ose do të çmendet nga vizioni i shenjtë. Një plak i moshuar tregonte se gjyshi i tij e kishte parë fronin një natë vere, por s’kishte folur më asnjëherë. Në ëndërr, Kadmi i ishte shfaqur dhe e kishte urdhëruar të ruante heshtjen, që të mos zbulohej sekreti i mbretërisë së humbur. Disa të rinj që kishin guxuar ta kërkonin fronin me varkë, kishin dëgjuar thellë në ujë një rënkim dhe një kërcitje zinxhirësh – si zëri i një mbreti të lidhur, që pret çlirimin e tij. Një grua e moshuar i kishte ndaluar, duke u thënë: “Mos e trazoni! Kadmi nuk ka vdekur. Ai ruan Ilirinë !”
Nuk ka përmbajtje audio në dispozicion. Shtoni një URL audio në panelin e administrimit.
Nuk ka përmbajtje video në dispozicion. Shtoni një URL video në panelin e administrimit.
Periudha Kohore
Duke nisur nga shek. V p.e.s.
Përmbledhja Historike e Periudhës
Miti i Kadmit është një nga rrëfimet më të hershme të mitologjisë greke, i përmendur nga autorë si Euripidi (Bacchantes, 1330-41) dhe Apollodori (Bibliothèque, III, 5,4). Ai lidhet ngushtësisht me themelimin e qytetit të Thebës. Kadmi, princi fenikas, nisi një udhëtim për të kërkuar motrën e tij, Europën, e cila ishte rrëmbyer nga Zeusi, dhe përfundoi duke themeluar qytetërime të reja. Sipas burimeve antike, pas një periudhe sundimi në Thebë dhe vuajtjesh që goditën familjen e tij, Kadmi dhe gruaja e tij, Harmonia, u larguan nga vendi dhe shkuan në veriperëndim, në tokat e fisit ilir të Enkelejve - më vonë të njohur si Desaretë - që banonin në zonën e liqenit të Ohrit. Këtu, mitologjia ndërthuret me historinë e Ilirisë: Kadmi jo vetëm që jetoi në Iliri, por edhe luftoi kundër fiseve fqinje dhe themeloi një qytet. Ky është një nga rastet e rralla kur një figurë mitologjike greke integrohet në mitologjinë vendase ilire. Miti i Kadmit është unik, pasi është i vetmi mit klasik grek që e lokalizon qartë Ilirinë si skenë mitike. Asnjë figurë tjetër mitologjike greke nuk përmendet në burime antike kaq qartë si udhëtuese, sunduese dhe e vendosur në trojet ilire. Autorët antikë nuk e trajtojnë Ilirinë si një periferi të paqartë, por tokat e Enkelejve — që përkojnë me zonën Pogradec–Ohër — emërtohen qartë si vendi ku Kadmi jetoi dhe sundoi. Ky lokalizim gjeografik e bën mitin veçanërisht të rëndësishëm për mitologjinë ilire, edhe pse origjina e tij mbetet fenikase dhe greke. Përhapja e këtij miti në Iliri, krahas shkëmbimeve materiale për të cilat arkeologjia ka ofruar dëshmi të pasura, solli edhe përvetësimin e tij nga elitat vendase, të cilat e shndërruan Kadmin në paraardhësin e tyre mitik.
Kushtet që Sollën Lindjen e Ngjarjes
Një nga gjetjet arkeologjike që lidhet drejpërdrejtë me mitin e Kadmit është një paftë rripi (22 x 5 cm), e zbuluar në inventaret e varreve shkëmbore në Selcën e Poshtme. Skena paraqet një ushtar në këmbë, me dorën e djathtë të ngritur, duke lëshuar heshtën. Në të djathtën dhe të majtën e tij ndodhen dy kalorës. Të tre luftëtarët janë të armatosur me përkrenare të tipit ilir dhe mburoja të tipit maqedonas. Një luftëtar i vrarë qëndron i shtrirë nën kalorësin e majtë, ndërsa një krijesë monstruoze duket se vrapon pranë kalit në të djathtë, prej nga fluturon një zog. Në skajin e majtë gjendet një gjarpër gjigant i mbuluar me luspa të mëdha, me trupin e ngritur, të mbështjellë dy herë, dhe me kokën e kthyer drejt kalorësit të majtë, sikur i ofron atij mbrojtje.
Mesazhi
Figura e Kadmit të metamorfozuar në gjarpër mishëronte vlera pozitive, si mbrojtja ushtarake dhe roli mbrojtës i paraardhësve, duke u lidhur me objekte arkeologjike si pafta e brezit nga Selca e Poshtme. Megjithëse ky mit nuk është me origjinë vendase, ai u përvetësua natyrshëm nga ilirët, pasi përputhej me besimet dhe simbolikën e tyre tradicionale. Roli i Kadmit si hero “margjinal” e shndërroi atë në një figurë ndërmjetëse – përfaqësues i kalimit nga kaosi në rend, nga barbaria në qytetërim. Në këtë mënyrë, ai u bë një paradigmë kulturore me funksion të qartë, duke u konsideruar si hero transballkanik për nga rëndësia dhe ndikimi i tij.
Kuptimi në Kontekstin e Sotëm
Në kontekstin e sotëm, miti i Kadmit përçon disa mesazhe me rëndësi të veçantë, si modeli i bashkëjetesës dhe bashkërendimi i kulturave. Edhe pse i përket një kulture që nuk është vendase, ky mit gjen vend dhe kuptim në një truall të ri, duke reflektuar aftësinë e komuniteteve për të përvetësuar dhe përshtatur sipas besimeve dhe simboleve vendase. Përqafimi i kultit të Kadmit dhe integrimi i tij në realitetin vendas dëshmon një nevojë të hershme për të krijuar vazhdimësi kulturore dhe rrënjë identitare. Edhe sot, ky mit mund të shërbejë si frymëzim për njohjen dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore, duke ndihmuar në ndërtimin e një identiteti të fortë dhe të vetëdijshëm.
Letërsia
- • Tregime të mbledhura në Pogradec, Gështenjas dhe Lin nga studiues të Institutit të Kulturës Popullore, viteve 1980–1990
- • Cek Neritan, Ilirët (Tiranë: Toena, 2012), ku përmendet lokalizimi i mitit të Kadmit në Ohër
- • Domi Mahir, Motivet mitike në folklorin shqiptar, SHBLSH, 1987
- • Intervista të dokumentuara gojore nga familje të vjetra në Pogradec (jo të botuara, por të përmendura në punime universitare mbi kujtesën kulturore)
- • Castiglioni Maria-Paola, Cadmos-serpent en Illyrie. Itinéraire d’un héros civilisateur, Pisa University Press, 2010.
