Ngjarja
Në zemër të maleve të larta dhe luginave të gjera, atje ku guri flet më shumë se fjala dhe era bart kujtimet e lashtësisë, ngrihej dikur Selca e Poshtme, zemra e fisit ilir të Desaretëve. Aty, shpati i malit u kthye në vend krenarie ku një popull i fortë dhe i heshtur gdhendi në shkëmb lavdinë e mbretërve të vet. Ata nuk ndërtuan mure të larta, por kishin gurin, durimin dhe besimin se madhështia e vërtetë nuk qëndron në jetën e përkohshme, por në kujtimin që mbetet pas. Mjeshtri gurgdhendës, njeri i heshtur dhe i përulur, punonte me gurin sikur bashkëbisedonte me të. Kishte duar të forta por sy të trishtë, sepse e dinte se gjithçka që ndërtonte ishte për ata që nuk do të flisnin më kurrë. Kur mbreti bëri me dije dëshirën për të ndërtuar varre mbretërore për veten dhe pasardhësit e tij, mjeshtri e kuptoi se nuk kërkohej thjesht një strehë për trupin, por një vend që të fliste me përjetësinë. Ai vend duhej t’u drejtohej brezave që do të vinin: kushdo që do të ndalej përpara atij shkëmbi, duhej të ndjente madhështinë e ëndrrës së këtij populli. Mjeshtri punoi me përkushtim plot një dekadë, ditë e natë, në faqet e shkëmbit. Çekiçi dhe dalta e tij rrëfyen historinë: ai gdhendi përkrenaret e luftëtarëve ngadhënjimtarë nga betejat e shumta, mburojat e trimave të rënë, shpatat që valëviteshin në ajër e binin furishëm mbi ushtritë armike, gjethet e dafinës që shoqëronin lavdinë, dhimbjen dhe lotët e nënave për bijtë e vrarë, këngët e vajeve që drithëronin zemrat... Gur pas guri, shkëmbi nuk ishte thjesht një vendvarrim – ai u bë tempulli i kujtesës, dëshmi e një ëndrre. Mjeshtri jetoi mjaftueshëm për të parë ikjen e mbretit, një humbje që la një boshllëk të thellë në zemrat e njerëzve të tij. Thuhet se atë natë, ndërsa hëna ndriçonte fuqishëm mbi shkëmb, një dritë e butë u shfaq mbi varrin e mbretit. Nuk ishte një pishtar i zakonshëm që flakëronte në errësirë, por një vezullim i veçantë, si një shkëlqim që vinte nga thellësia e gurit, si një shpirt që përpiqej të thoshte diçka. Të moshuarit e fshatit, që e panë me sytë e tyre, thoshin se ajo dritë nuk ishte shenja e një shpirti të mallkuar, por e një mbreti që nuk pushonte qetësisht, sepse ëndrra e tij për një të ardhme të paqtë dhe të sigurt për vendin e tij nuk ishte përmbushur ende. Që atëherë, drita e vezullimit shfaqet në netët e caktuara, si një kujtesë e heshtur se diku, në zemrën e shkëmbit, fle një mbret që ende ëndërron dhe pret ditën kur jeta dhe lavdia do të ndërthuren sërish në këto troje, duke ringjallur historinë dhe krenarinë e një populli të pathyeshëm.
Nuk ka përmbajtje audio në dispozicion. Shtoni një URL audio në panelin e administrimit.
Nuk ka përmbajtje video në dispozicion. Shtoni një URL video në panelin e administrimit.
Periudha Kohore
Shek. IV-III p.e.s
Përmbledhja Historike e Periudhës
Vendbanimi në Selcën e Poshtme (Gradishta e Selcës), në zonën e Pogradecit, ndodhet sot në bregun e djathtë të lumit Shkumbin dhe në antikitet kishte një pozicion strategjik, duke kontrollur rrugën antike që lidhte Dyrrahun me Maqedoninë. Ky vendbanim njihet për varret monumentale, të gdhendura në shkëmb, me dhoma funerare me harqe dhe arkitekturë madhështore, si dhe gjetje që e vendosin këtë kontekst në periudhën midis shek. IV-III p.e.s. Nisur nga arkitektura e varreve, gjetjet arkeologjike dhe relievet (bukranion, përkrenare dhe mburojë e tipit ilir), këto struktura janë interpretuar si varret e mbretërve ilirë, si Bardhyli – “mbreti i parë i ilirëve” - ose djali i tij, Kleitos.
Kushtet që Sollën Lindjen e Ngjarjes
Vendvarrimet në Selcën e Poshtme nuk janë vetëm monumente mortore, por reflektojnë një ndërmarrje të rëndësishme ekonomike dhe shoqërore për komunitetin ilir. Ndërtimi i tyre kërkonte përpjekje të mëdha, që përfshinin mjeshtrit, punëtorët, materialet dhe organizimin e burimeve natyrore. Në aspektin shoqëror, këto varre përfaqësonin shprehjen më të lartë të identitetit dhe fuqisë së fisit, duke bashkuar njerëzit në një mision të përbashkët që tejkalonte jetën individuale. Ato ishin vendtakime ceremoniale, simbole të unitetit dhe krenarisë, dhe shenja e respektit të thellë ndaj paraardhësve dhe trashëgimisë kulturore.
Mesazhi
Madhështia dhe lavdia nuk janë të lidhura me gjërat e përkohshme apo materiale, por qëndrojnë në kujtimin dhe trashëgiminë që lë pas një popull ose një udhëheqës. Nëpërmjet gurit, durimit dhe besimit, njerëzit kanë krijuar diçka që tejkalon kohën - një simbol që lidhet me identitetin dhe ëndrrën për një të ardhme më të mirë. Nëpërmjet dritës simbolizohet shpresa dhe një premtim i heshtur, një kujtesë e fuqishme se historia dhe shpirti i një populli mund të mbijetojnë përtej kohës fizike. Në thelb, mesazhi flet për përjetësinë e vlerave, për forcën e kujtesës historike dhe për shpresën që frymëzon brezat e ardhshëm.
Kuptimi në Kontekstin e Sotëm
Në kontekstin e sotëm, kjo histori na fton të ruajmë dhe respektojmë identitetin, historinë dhe vlerat tona kulturore dhe kombëtare. Ajo na kujton se madhështia e vërtetë nuk matet vetëm me fuqinë materiale apo sukseset e përkohshme, por qëndron në trashëgiminë që lëmë pas dhe në kujtesën e përbashkët që mbartet nga brezi në brez. Në një kohë kur shoqëritë përballen me sfida si humbja e vlerave, emigrimi dhe ndarja sociale, ky mesazh na fton të gjejmë forcën në rrënjët tona dhe të punojmë me durim e dashuri për të ndërtuar një të ardhme që pasqyron ëndrrat e paraardhësve tanë - një të ardhme me kuptim dhe dinjitet.
Letërsia
- • Ceka Neritan, Qyteti ilir pranë Selcës së Poshtme, Tiranë 1985
- • Intervistat e Institutit të Kulturës Popullore, veçanërisht studimet e terrenit në vitet 1980 dhe më pas në 2010–2020.
- • Tregimet gojore të mbledhura nga arkeologë mbi Selcën.
- • Rrëfime të ruajtura nga banorët e Selcës së Poshtme, sidomos nga familjet më të vjetra të fshatit, që kanë përcjellë këto legjenda si pjesë të identitetit të zonës.
