Një pyetësor mbarëkombëtar i realizuar si pjesë e projektit “Heritage is our brand” (Trashëgimia është Marka Jonë) të financuar nga Bashkimi Europian dhe të zbatuar nga Forumi i Politikave të BE-së dhe DMO Albania, ka zbuluar se të rinjtë shqiptarë janë të interesuar dhe të angazhuar për trashëgiminë kulturore jomateriale, megjithatë përballen me mungesa në njohuri dhe akses.
Në pyetësorin ku u përfshinë mbi 1,000 të rinj nga të 12 qarqet e vendit, të moshës nga 16 deri në 33 vjeç, u vlerësuan njohuritë, perceptimet dhe angazhimi i tyre në ruajtjen e traditave kulturore si këngët, vallet, dialektet dhe artizanati. Sipas rezultatit 95% e tyre pasqyron angazhimin dhe interesin në ruajtjen dhe promovomin e kësaj trashëgimie.
Një pjesë e të rinjve nuk dallojnë mirë përkufizimin e trashëgimisë jomateriale nga ajo materiale, duke evidentuar nevojën për edukim më të gjerë.
Një pjesë e të anketuarve gabimisht identifikuan vendet arkeologjike si trashëgimi jomateriale, duke treguar njëfarë konfuzioni midis fushave të prekshme dhe jomateriale.
Vetëm 58.7% e të anketuarve i njohën të gjitha kategoritë e trashëgimisë kulturore jo materiale, ndërsa 41.3% zgjodhën përkufizime të pasakta, duke treguar nevojën për ndërgjegjësim më të gjerë.
Shumica e të rinjve kërkojnë integrim më të thellë të trashëgimisë në kurrikulat shkollore, por vetëm pak prej tyre marrin pjesë në aktivitete kulturore brenda shkollave.
Familja dhe ngjarjet lokale mbeten burime kryesore të transmetimit të traditave. Përdorimi i mediave sociale për të nxjerrë në pah dhe për të mësuar për trashëgiminë jomateriale po rritet, megjithëse platforma dedikuar për këtë fushë janë ende pak të njohura.
Të dhënat tregojnë se shumica dërrmuese e të rinjve të anketuar aktualisht banojnë në Shqipëri (92.3%), ndërsa 7.7% jetojnë jashtë vendit.
Pjesa më e madhe e të anketuarve jetojnë në Tiranë me 57.9%, ndërsa rajoni Jugor përbën 24.3%, ndërsa rajoni Verior përfaqëson vetëm 17.8%.
Rezultatet tregojnë gjithashtu se këngët, vallet dhe dialektet janë format më të njohura, ndërsa artizanati mbetet më pak i njohur.
64% e të rinjve njohin si trashëgimi jo materiale këngët dhe vallet tradicionale, 58% e tyre njohin dialektet, 51% përrallat dhe legjendat dhe vetëm 27% e njohin artizanatin.
Të rinjtë kanë njohuri për K’cimin e Tropojës dhe isopolifoninë që janë tashmë pjesë e UNESCO-s, ndërkohë që më pak njohuri kanë shfaqur për Xhubletën dhe Transhumancën, të cilat nuk njihen, edhe në rajonet e tyre të origjinës.
Në bazë të gjetjeve, raporti rekomandon rritjen e përpjekjeve institucionale për të integruar trashëgiminë në arsimin formal dhe informal, si dhe për të përforcuar rolin e komuniteteve dhe organizatave rinore.
Ky studim vjen në kohën kur Shqipëria përparon drejt integrimit në Bashkimin Evropian dhe thekson rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë kulturore jomateriale si një pasuri kombëtare dhe ndërkombëtare.
Rezultatet e pyetësorit i gjeni në këtë link: https://dmoalbania.al/wp-content/uploads/2025/06/survey-heritage-is-our-brand.pdf