Ngjarja
Në një ditë dimri, kur qielli mbulohet me re të trasha dhe dëbora fillon të bie me qetësi, në një shtëpi malësore të Kukësit fillon përgatitja për flinë. Oda është ngrohur me zjarrin që është ndezur qysh në mëngjes, dhe rreth vatrës janë mbledhur gratë e shtëpisë. Në njërën anë është brumi i holluar me ujë dhe pak kripë, në tjetrën janë të përgatitura gjalpi dhe ajka. E para që nis procesin është zakonisht gruaja më e vjetër e shtëpisë, e cila hedh me kujdes shtresën e parë në saçin që është nxehur mirë mbi prush. Ajo nuk nxiton. Çdo shtresë ka nevojë për kohën e vet, për pjekjen e vet, për vëmendje. Ndërsa shtresat piqen njëra mbi tjetrën, biseda rrjedh natyrshëm. Gratë kujtojnë kohët e shkuara, këndojnë ndonjë këngë të vjetër që s’e kanë dëgjuar moti, ose tregojnë ndonjë ndodhi nga jeta e përditshme. Fëmijët, të ulur afër, presin të dëgjojnë ndonjë histori apo të përkëdhelen nga ndonjë gjyshe që u hedh një vështrim plot dashuri. Aroma e gjalpit që përhapet nëpër shtëpi sjell një ndjesi ngushëllimi dhe sigurie. Kjo nuk është vetëm një ditë gatimi, është një ditë bashkimi. Kur më në fund flija është gati, ajo nuk pritet menjëherë. I pari që e provon është mysafiri, nëse ka. Nëse jo, e merr më i vjetri i shtëpisë, duke thënë një urim për shëndet e begati. Pastaj pjesa ndahet me kujdes mes të gjithëve. Nuk ka ndasi, as dallime – çdo pjesë e flisë është njësoj, dhe shoqërohet shpesh me kos të freskët apo me mjaltë, sipas dëshirës së secilit. Edhe pse Kukësi mban një version shumë të pastër dhe tradicional të flisë, në zona të tjera si Tropoja, Has apo Puka, gratë shtojnë ndonjë vezë në brumë ose e pjekin flinë me disa ndryshime në përbërje. Në ndonjë rast mund ta shërbejnë me reçel, në ndonjë tjetër me qumësht të zier. Por në thelb, ideja mbetet e njëjtë: një ushqim që kërkon kohë dhe durim, dhe që përgatitet për dashuri, dashuri për mikun, për familjen, për jetën.
Nuk ka përmbajtje audio në dispozicion. Shtoni një URL audio në panelin e administrimit.
Nuk ka përmbajtje video në dispozicion. Shtoni një URL video në panelin e administrimit.
Periudha Kohore
Nga periudhat e hershme historike deri në ditët tona, me kulmin në shekujt XIX–XX.
Përmbledhja Historike e Periudhës
Në malësitë e Kukësit, ku bora zbret shpejt dhe shpesh zgjat deri në pranverë, ku rrugët zhduken nën dëborë dhe vetmia e dimrit e bën më të fortë lidhjen mes njerëzve, lindin tradita që e mbajnë gjallë shpirtin e bashkësisë. Në këtë mjedis të ashpër, ku jeta kërkon qëndrueshmëri e durim, ka marrë formë një nga gatimet më përfaqësuese të traditës sonë: flija. E bërë me përbërës të thjeshtë, por me shumë përkushtim, ajo nuk është vetëm ushqim, por një mënyrë për të shprehur bujarinë, mikpritjen dhe ngrohtësinë e shtëpisë shqiptare. Ajo është një pasqyrë e shpirtit të veriut.
Kushtet që Sollën Lindjen e Ngjarjes
Jeta në krahinën e Kukësit e më gjerë në Shqipërinë e veriut nuk ka qenë kurrë e lehtë. Moti i ftohtë, terreni i thyer dhe izolimi gjatë muajve të dimrit i kanë detyruar banorët të zhvillojnë mënyra jetese që mbështeteshin te komuniteti dhe vetë-mjaftueshmëria. Në këto kushte, çdo burim duhej përdorur me mençuri. Mielli, gjalpi dhe ajka, të cilat vinin nga prodhimi i brendshëm i shtëpisë, u kthyen në përbërës bazë për krijimin e flisë. Por më shumë sesa përbërësit, ishte mënyra e përgatitjes që i jepte flisë vlerën dhe karakterin e saj të veçantë. Ajo ishte një ushqim që nuk bëhej përditë, por në raste të shënuara: për dasma, për festa, për ditë të mëdha ose kur në derë trokiste një mik i rrallë.
Mesazhi
Flija nuk është thjesht një ushqim. Ajo është një simbol. Është një provë e durimit, sepse për ta bërë duhen orë të tëra. Është një shenjë e mikpritjes, sepse nuk përgatitet për këdo, por për dikë që vlen. Është një mënyrë për të treguar kujdesin, sepse çdo shtresë është vendosur me dorë, me përkushtim, me mendimin që “tjetri” të ndihet mirë. Në një shoqëri që ka kaluar përmes shumë sfidash, flija ka qenë dhe mbetet një formë rezistence kulturore, një dëshmi e asaj se bukuria mund të vijë nga thjeshtësia, e përkushtimi nga tradita.
Kuptimi në Kontekstin e Sotëm
Sot, kur gjithçka bëhet me nxitim dhe kur gatimet janë shpesh të shpejta, flija na kujton një kohë tjetër, një kohë kur gjërat bëheshin ngadalë, me durim dhe me dashuri. Në Kukës dhe zonat përreth, festivalet e flisë janë bërë një mënyrë për të kujtuar dhe festuar këtë trashëgimi. Gratë e moshuara që e përgatisin përpara turistëve nuk bëjnë thjesht një demonstrim gatimi, ato tregojnë një pjesë të shpirtit të këtij vendi. Dhe kur vizitorët e provojnë për herë të parë dhe ndihen si në shtëpinë e tyre, atëherë kuptojnë se flija nuk është vetëm një ushqim, por është një përqafim i ngrohtë nga një kulturë që e çmon njeriun.
Letërsia
- • Cenolli, Arsim. Flija, Cuneus, 2018
