Ngjarja
- Ejani fëmijë, është ora e gjumit! - Gjysh, gjysh, na e trego edhe njëherë historinë e mbretit Gent dhe të lules çudibërëse që ai zbuloi... Në brigjet e thepisura të liqenit të Labeatëve, atje ku era ledhaton sipërfaqen e ujit dhe malet ruajnë në heshtje kujtimet ndër shekuj, mbretëronte Genti, biri i Ardianëve dhe mbret i Ilirëve. Kur Genti vuri kurorën që i la i ati, Pleurati, trashëgoi një mbretëri të rrethuar nga stuhitë. Përtej Adriatikut, romakët kishin nisur marshimin, duke vënë nën kontroll toka e mbretëri si dallgët e trazuara që godasin brigjet egërsisht. Por Genti, krenar, refuzoi të përkulej. Ushtria e tij kishte luftëtarë trima dhe një flotë të fuqishme. Anijet Liburna, të lehta e të shpejta, jo vetëm lundronin të paepura në det të hapur, por edhe sulmonin befas në brigje, duke lënë pas jehonën e trimërisë ilire. Genti ishte një udhëheqës i mençur që e njihte fuqinë e dijes po aq sa dhe të shpatës. Ai e adhuronte natyrën. Sa herë kuvendonte me bashkëluftëtarët e tij, u kujtonte se lufta fitohet më parë me mendje e trup të shëndetshëm, pastaj me shpatë. Një ditë, ndërsa ecte në një shteg të thepisur, sytë i zunë një lule të pazakontë, me petale si drita e diellit, që qëndronte e vetme mes shkëmbinjve. Mbreti u përkul përpara saj, e vështroi me vëmendje dhe në atë çast kuptoi se ajo nuk ishte thjesht një lule... ajo ishte përgjigjja. Melhemi i përgatitur nga rrënjët e saj shëroi plagët e shumë ushtarëve ilirë në betejat e vështira me ushtritë romake. Nuk vonoi dhe fama e bimës me fuqitë e saj kuruese i kapërcyen trojet ilire. Ajo që ndër ilirë njihej si “lulja e Mbretit”, mori emrin Gentiana. Pas vdekjes së Gentit në mërgim, kur Roma më në fund e pushtoi Ilirinë, Gentiana vijoi të hijeshonte në malet e larta, atje ku ajri është i pastër, ku toka ruan gjurmët e lashtësisë dhe ku shpirti i maleve buçet me madhështinë e heshtjes. Kjo bimë, me fuqinë e saj, ishte dhurata e mbretit për botën. Ajo mbart të gjallë kujtimin e kohëve kur Iliria qëndronte krenare, është simbol i urtësisë së Gentit dhe i lidhjes së tij të thellë me tokën dhe njerëzit. Sa herë që Gentianat lulëzojnë e veshin faqet e maleve, zbret një fllad që dëshmon se lavdia e Gentit është gjithnjë aty, veçse me një tjetër trajtë. ... gjyshi u ngrit dhe me duart që i dridheshin lehtë nga pesha e viteve, i mbuloi të vegjlit me kujdes. Fëmijët ishin dorëzuar tashmë në krahët e ëndrrave: Liburni trim dhe i mençur luftonte sypatrembur në dritën e yjeve dhe të hënës, ndërsa Gentiana fluturonte mes malesh për të shëruar plagët e luftëtarëve që mbronin trojet e të parëve.
Nuk ka përmbajtje audio në dispozicion. Shtoni një URL audio në panelin e administrimit.
Nuk ka përmbajtje video në dispozicion. Shtoni një URL video në panelin e administrimit.
Periudha Kohore
Shek. II p.e.s
Përmbledhja Historike e Periudhës
Genti, djali i Pleuratit II, njihet si mbreti i fundit i mbretërisë ilire të Ardianëve dhe qëndroi në fronin e sundimtarit rreth viteve 181–168 p.e.s., në një periudhë të trazuar historikisht kur Iliria ishte nën presionin e dy fuqive të kohës, nga njëra anë Roma, nga tjetra Maqedonia. Mbreti Genti njihet për përpjekjet e tij për të ruajtur pavarësinë e Ilirisë ndërkohë që Republika Romake zgjeronte ndikimin e saj në territoret ballkanike. Gjatë Luftës III Maqedonase kundër Romës (171-168 p.e.s.), ai hyri në aleancë me Perseun, mbretin e Maqedonisë. Genti i shpalli luftë Romës, por aleanca me Perseun dështoi dhe ushtria e Gentit u mposht nga romakët në betejën e Shkodrës – kryeqendra e labeatëve. Ndër dëshmitë e shumta arkeologjike që i përkasin periudhës së mbretërimit të tij, në qytetet e Shkodrës dhe të Lisit (Lezha) u prenë dhe qarkulluan disa lloje monedhash me emrin dhe portretin e tij.
Kushtet që Sollën Lindjen e Ngjarjes
Burimet e shkruara flasin për rëndësinë e figurës së mbretit Gent si mbështetës i kulturës dhe shkencës, sidomos i mjekësisë dhe botanikës. Në veprën e tij Plini Plaku (Naturalis Historia, 25.34), veçanërisht në librin XXV “Historia natyrore e bimëve të egra”, dëshmon se Genti qe i pari që njohu dhe përdori vetitë kuruese të rrënjës së bimës Gentiana, e njohur si Gentiana Lutea.
Mesazhi
Mbret Genti, i fundit mbret i ilirëve, mishëron qëndresën e një kombi të lashtë përballë ekspansionit të Republikës Romake, e cila do të shndërrohej më pas në themeluesen e qytetërimit perëndimor. Figura e tij i tejkalon kufijtë e historisë ushtarake.Lidhja e tij me natyrën, përkujdesja për dijen dhe trashëgimia e bimës Gentiana e ngulitin atë në kujtesën kulturore popullore si një simbol të urtësisë, qëndresës dhe ndërveprimit të njeriut me tokën që e mban gjallë. Ky dimension shumëplanësh e vendos Gentin si një figurë kyçe në trashëgiminë historike e shpirtërore të shqiptarëve.
Kuptimi në Kontekstin e Sotëm
Figura e Gentit përfaqëson një ndër shprehjet më të qarta të identitetit politik dhe kulturor të ilirëve në fazën përfundimtare të ekzistencës së tyre si njësi të organizuara shtetërore. Nëpërmjet tij, historia shqiptare përfiton një pikë referimi për të kuptuar mënyrën se si formësohej përkatësia në antikitet – përmes gjuhës, institucioneve, territorit dhe lidhjes shpirtërore me tokën. Edhe pse ende nuk mund të flasim për vetëdije kombëtare në kuptimin e sotëm modern, te Genti gjejmë një vetëdije të qartë për unitetin politik dhe interesin e përbashkët të ilirëve, si dhe për rrezikun që u kanosej nga një fuqi ekspansioniste sikurse ishte Roma. Në këtë kuptim, Genti është simbol i një identiteti ilir që përpiqej të ruante kohezionin përballë asimilimit. Lidhja e tij me natyrën, mbështetja për dijen dhe vlerat e vetëqëndresës i japin kësaj figure një përmasë të veçantë në trashëgiminë shpirtërore shqiptare. Sot, ai kujtohet jo vetëm si një figurë historike, por si një nyje e rëndësishme e kujtesës kolektive që ndihmon në ndërtimin e një vetëdijeje të thelluar për rrënjët e identitetit shqiptar dhe lidhjen me civilizimin ilir si pjesë themelore e historisë së vendit.
Letërsia
- Islami Selim, Prerjet monetare të Skodrës, Lisit dhe Gentit, Iliria 2 (1972), f. 351-373
- Cabanes Pierre, Les Illyriens de Bardylis à Genthios: IVe au IIe siècle avant J.-C., Paris 1988
- Gjongecaj Shpresa, Emisione të reja monetare nga qyteti antik i Shkodrës (Scodra), Iliria 40 (2016), f. 97-109.
- DOI :https://doi.org/10.3406/iliri.2016.2517
- Wilkes J. John, The Illyrians, Oxford 1992
- Grup autorësh. Ilirët dhe liria tek autorët antikë, Prishtinë 1979
